1. Quan điểm chỉ đạo của Đảng
Cách đây hơn 20 năm, ngày 16/7/1998, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã ban hành Nghị quyết về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc (Nghị quyết số 03-NQ/TW). Để nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng trên lĩnh vực văn hóa. Theo đó, việc xây dựng, ban hành các chính sách phải chú trọng đến việc tạo điều kiện trong xây dựng cơ sở hạ tầng, đổi mới công nghệ; Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng theo hướng vừa đảm bảo cho sự phát triển các giá trị văn hóa phù hợp với sự phát triển của khoa học công nghệ trên cơ sở phát huy tính tự giác cao với mục đích đúng đắn.
Đến năm 2014, Nghị quyết số 33-NQ/TW tại Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Nhiệm vụ phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa đã được đặt ra. Chủ trương xây dựng cơ chế khuyến khích đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật và công nghệ tiên tiến để nâng cao chất lượng sản phẩm văn hóa là rất đúng đắn và phù hợp với xu thế phát triển và hội nhập quốc tế về văn hóa.
Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Bộ Chính trị chỉ đạo tập trung phát triển các ngành ưu tiên có mức độ sẵn sàng cao trong đó có du lịch số; công nghiệp văn hóa số. Đây là một trong những nghị quyết rất quan trọng để các ngành, các lĩnh vực và toàn xã hội cùng nhìn nhận về một xu hướng phát triển mới của nhân loại mà Việt Nam ta là một trong những quốc gia có lợi thế nhất định để có thể phát huy những cơ hội, hạn chế tối đa thách thức mà xu hướng phát triển đó đem đến. Để triển khai nghị quyết này, Ban cán sự đảng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch (Kế hoạch số 01 – KH/BCSĐ ngày 20/01/2020). Để đảm bảo việc triển khai Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XII được đồng bộ, nhất quán trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch phạm vi cả nước, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã gửi Kế hoạch trên đến Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Du lịch, Sở Văn hóa, Thông tin, Thể thao và Du lịch các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương để nghiên cứu, vận dụng vào hoạt động tham mưu nhằm chủ động tham gia cuộc CMCN lần thứ tư lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch tại địa phương.
2. Chính phủ chỉ đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
a) Triển khai Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa
Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 08/09/2016. Theo đó, các nhiệm vụ nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ như: Ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại trong sáng tạo, sản xuất, phổ biến, lưu giữ các sản phẩm văn hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ văn hóa; thực hiện đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của các ngành công nghiệp văn hóa gắn với ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại; nâng cao hàm lượng khoa học kỹ thuật trong chuỗi sản xuất sản phẩm, dịch vụ của các ngành công nghiệp văn hóa; Đổi mới và phát triển các ngành sản xuất sản phẩm, dịch vụ văn hóa truyền thống như: In ấn, xuất bản, phát hành, biểu diễn nghệ thuật, sản xuất phim, giải trí, quảng cáo, triển lãm.
Triển khai Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Kế hoạch của ngành văn hóa, thể thao và du lịch thực hiện Quyết định số 1755/QĐ-TTg ngày 08/09/2016 của Thủ tướng Chính phủ, theo đó Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao các cơ quan, đơn vị triển khai 05 nhóm nhiệm vụ: Xây dựng cơ sở dữ liệu về các ngành công nghiệp văn hóa; Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong các ngành công nghiệp văn hóa; Quảng bá thương hiệu quốc gia cho các ngành công nghiệp văn hóa; Xây dựng kế hoạch truyền thông nâng cao nhận thức xã hội, phát triển công chúng đối với các ngành công nghiệp văn hóa; Nghiên cứu, khảo sát học tập kinh nghiệm tại các nước về phát triển công nghiệp văn hóa. Cục Bản quyền tác giả là cơ quan đầu mối, theo dõi, đôn đốc và từng bước hỗ trợ việc triển khai nhiệm vụ chung về công nghiệp văn hóa.
b) Chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Từ năm 2017, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 16/CT-TTg về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc CMCN lần thứ tư (viết tắt là Chỉ thị số 16/CT-TTg). Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng kế hoạch và nhiệm vụ trọng tâm của ngành để triển khai phù hợp với xu thế phát triển của cuộc CMCN lần thứ tư; Tổ chức lựa chọn, đề xuất các sản phẩm chủ lực, có lợi thế cạnh tranh của ngành để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo tập trung đầu tư phát triển.
Thực hiện chỉ thị số 16/CT-TTg, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Kế hoạch của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ (Quyết định số 3888/QĐ-BVHTTDL ngày 19/10/2017) và Định hướng danh mục sản phẩm chủ lực của ngành văn hóa, thể thao và du lịch giai đoạn 2017-2020 (Quyết định số 4610 /QĐ-BVHTTDL ngày 28/11/2017). Trong đó, một số ngành công nghiệp văn hóa được ưu thực hiện, các quyết định trên đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch gửi đến các Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Du lịch trên cả nước. Đây là cơ sở quan trọng để các địa phương triển khai nhiệm vụ liên quan đến ứng dụng và phát triển công nghệ trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nói riêng, tiếp cận và chủ động tham gia cuộc CMCN lần thứ tư ở địa phương mình, đảm bảo đồng bộ trên toàn quốc.
Hiện nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã và đang thực hiện Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ về chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Như vậy có thể nói rằng, quan điểm, chủ trương đường lối của Đảng đã được Chính phủ chỉ đạo, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện đồng bộ, nhất quán trên phạm vi cả nước. Các luật và văn bản dưới luật có vai trò quan trọng trong việc định hướng chính sách và hỗ trợ pháp lý cho sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo, công nghiệp văn hóa như: Luật Sở hữu trí tuệ (trong đó có quyền tác giả, quyền liên quan), Luật Điện ảnh, Luật Báo chí, Luật Xuất bản, Luật Quảng cáo, Luật Di sản văn hóa, Pháp lệnh Thư viện, Nghị định về biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, thi người đẹp, người mẫu, Nghị định về Mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm…
Tuy nhiên, để triển khai có hiệu quả trên thực tiễn các chủ trương, chỉ đạo và pháp luật hiện hành đó tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: Mức độ quyết tâm của người có vai trò quyết định, hạ tầng khoa học kỹ thuật công nghệ, nguồn tài chính, nguồn nhân lực để đáp ứng phát triển các ngành công nghiệp văn hóa… Tất cả các yếu tố này cần phải được đặt trong tổng thể phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và xu hướng phát triển của cuộc CMCN lần thứ tư.
Dương Viết Huy