Ô nhiễm trắng là thực trạng đáng báo động đã và đang diễn ra tại nhiều quốc gia trên thế giới. Đối diện với vấn đề này, Chính phủ Việt Nam đã rất chủ động trong việc đánh giá, đồng thời có nhiều hành động cụ thể để giảm thiểu và cải thiện tác động của ô nhiễm trắng.
Ô nhiễm trắng là loại ô nhiễm môi trường do các loại chất thải nhựa gây ra, không chỉ gây hại nặng nề đến môi trường mà nguy hiểm hơn, khi môi trường bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm trắng rất khó để khắc phục hậu quả.
Theo số liệu thống kê từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 3,8 triệu tấn rác thải nhựa thải ra môi trường, 0,28 triệu đến 0,73 triệu tấn trong số đó bị thải ra biển,. Điều đáng quan ngại hơn là việc xử lỷ rác thải nhựa còn nhiều hạn chế khi 90% rác thải nhựa được xử lý bằng cách chôn, lấp và đốt chỉ có 10% được tái chế. Trung bình mỗi hộ gia đình ở Việt Nam sử dụng 1 cân túi nilong/ tháng, tính riêng ở hai thành phố lớn là Hà nội và TP.Hồ Chí Minh trung bình mỗi ngày có khoảng 80 tấn rác thải nhựa và túi nilong thải ra. Rác thải nhựa của Việt Nam có từ 4 nguồn chính đó là sản xuất công nghiệp, tiêu dùng gia đình, phế liệu nhập khẩu và hoạt động du lịch.
Chính vì thế để giảm thiểu tác động của ô nhiễm trắng đến môi trường, Chính phủ Việt Nam trong những năm vừa qua đã rất chủ động tích cực trong việc đánh giá tác động từ đó xây dựng và ban hành các chính sách cụ thể tập trung xử lý 4 nguồn phát thải chính. Cụ thể, Luật Bảo vệ Môi trường sửa đổi có hiệu lực năm 2023, đã triển khai áp dụng quyền và nghĩa vụ của nhà sản xuất đối với việc bảo vệ môi trường. Quy định này yêu cầu nhà sản xuất và nhập khẩu phải quản lý toàn bộ vòng đời sản phẩm thông qua tái chế hoặc đóng góp vào Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam.
Đối với nguồn phát thải từ tiêu dùng gia đình, cá nhân, Chính phủ tập trung triển khai nhiều Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức về môi trường từ đó thay đổi thói quen, hành vi tiêu dùng của người dân. Từ năm 2018 Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện chiến dịch “Chống rác thải nhựa”, theo đó các tổ chức liên quan như doanh nghiệp có sử dụng vật liệu nhựa, các doanh nghiệp phân phối, bán lẻ; đại diện các tổ chức quốc tế, đại sứ quán đã ký cam kết chống rác thải nhựa. Chiến dịch cũng quyết liệu thực hiện chiến dịch “Nói không với các sản phẩm nhựa dùng một lần” đến các Bộ, ngành và từng địa phương thông qua nhiều hoạt động cụ thể như thu gom phân loại rác tại nguồn, đổi túi nilong lấy cây xanh, tuyên truyền nâng cao nhận thức, các cuộc thi hướng tới việc lan tỏa thông điệp giảm nhựa…Bên cạnh đó cũng thực hiện nhiều hình thức xử phạt nghiêm nếu xả rác và không phân loại đúng cách.
Đối với việc nhập khẩu phế liệu nhựa, tuy chưa hạn chế được triệt để song Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng có Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 32:2018/BTNMT về môi trường đối với phế liệu nhựa nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất và ban hành kèm theo Thông tư 08/2018/TT-BTNMT.
Với rác thải nhựa phát sinh từ hoạt động du lịch, đây cũng là nguồn phát thải lớn khiến ô nhiễm trắng trở nên đáng báo động hơn ở Việt Nam. Nhằm hạn chế nguồn phát thải này, đồng thời hướng tới phát triển du lịch bền vững, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, kế hoạch như: Quyết định số 1746/QĐ-TTg, ngày 4/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc Ban hành kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030. Chỉ thị số 33/CT-TTg, ngày 20/8/2020 về Tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa; Quyết định số 2395/QĐ – BTNMT ngày 28/10/2020 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc Ban hành kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 33/CT-TTg, ngày 20/8/2020 về Tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa. Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cũng ban hành các Quyết định và quy chế cụ thể về giảm thiểu rác thải nhựa trong du lịch như: Quyết định số 1066/QĐ-BVHTTDL, ngày 28/3/2018 về việc Ban hành Bộ tiêu chí hướng dẫn BVMT đối với các cơ sở du lịch và dịch vụ tại các khu, điểm du lịch; Quyết định số 4216/QĐ-BVHTTDL, ngày 25/12/2020 về việc ban hành quy tắc ứng xử BVMT trong hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch… trong đó quy định cụ thể về việc kiểm soát chất thải rắn (bao gồm chất thải nhựa).
Nguyễn Lan Hương