Trên thế giới hiện nay rất nhiều quốc gia tập trung phát triển du lịch mạo hiểm với các sản phẩm đa dạng. Việt Nam có lợi thế về tài nguyên thiên nhiên có thể tập trung phát triển loại hình sản phẩm này, tuy nhiên đến nay thực tế phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm của Việt Nam còn khá khiêm tốn.
Thực trạng phát triển tại khu vực miền Trung và miền Nam
Miền Trung và miền Nam với dọc bờ biển dài, rất nhiều bãi biển được bình chọn trong danh sách các bãi biển đẹp nhất thế giới như: Bãi biển Mỹ Khê, Đà Nẵng được tạp chí Forbes (Mỹ) 2 lần bình chọn là một trong sáu bãi biển đẹp nhất hành tinh. Sunday Herald Sun của Úc bình chọn Mỹ Khê trong danh sách những bãi biển quyến rũ nhất hành tinh. Mới đây nhất tháng 4 năm 2024, bãi biễn Mỹ Khê đã được vinh danh với danh hiệu Travelers’Choice Awards Best of the Best của Tripadvisor là giải thưởng uy tín do chính cộng đồng du khách bình chọn nhằm tôn vinh các điểm đến hàng đầu. Bãi biển Non Nước, Đà Nẵng cũng được Forbes công nhận là 1 trong 6 bãi biển đẹp nhất hành tinh. Tại Hội An, bãi biển An Bàng lọt danh sách 50 bãi biển đẹp nhất thế giới do CNNGo bình chọn. Bên cạnh An Bàng, còn có cụm đảo Cù Lao Chàm được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới với hệ thống sinh vật và tài nguyên biển vô cùng phong phú. Côn Đảo thuộc địa phận tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu được Travel and Leisure bình chọn là 1 trong 20 hòn đảo bí ẩn nhất thế giới, và là 1 trong 10 hòn đảo lãnh mạn nhất thế giới do Lonely Planet bình chọn.
Những giải thưởng, danh hiệu được thế giới bình chọn cho thấy sức hút lớn của các bãi biển miền Trung, miền Nam. Nếu có thể phát triển hệ thống sản phẩm du lịch mạo hiểm thì khả năng thu hút và kéo dài thời gian lưu trú của du khách sẽ tăng cao. Trên thực tế những năm vừa qua, nhiều tập đoàn lớn đã và đang tiếp tục đầu tư xây dựng những khu nghỉ ven biển có quy mô lớn, một số khu nghỉ tiêu chuẩn cao mang tầm vóc quốc tế đã được hình thành tại Việt Nam. Tại đây, hoạt động du lịch thể thao mạo hiểm phổ biến như: đua mô-tô nước, lặn với ống thở, lặn sâu, trượt ván ca nô…đều đã được chủ đầu tư cung cấp và trở thành hoạt động quen thuộc đối với du khách. Đây cũng là xu thế phát triển tất yếu của các khu nghỉ, khách sạn, resort, ngoại trừ những resort đặc trưng phục vụ nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe thì việc đa dạng các hoạt động, sản phẩm dịch vụ là yếu tố quan trọng thu hút khách.
Bên cạnh đó, nhu cầu trải nghiệm các sản phẩm du lịch độc đáo mới lạ nói chung, thể thao mạo hiểm nói riêng đang ngày một tăng. Phát triển công nghệ, sử dụng các sản phẩm công nghệ cũng trở thành xu hướng tất yếu của mọi ngành nghề, sức hấp dẫn của các sản phẩm công nghệ trong lĩnh vực thể thao, du lịch cũng không nằm ngoài xu hướng này. Vì vậy, một số tỉnh, thành có tài nguyên phù hợp như Phan Thiết, Bình Thuận đã hình thành câu lạc bộ thể thao mạo hiểm dưới nước với môn lướt sóng và lướt ván diều. Một số nhà đầu tư lớn như Ana Marina ( Nha Trang), Vinpearl Nha Trang và Vinpearl Phú Quốc đã đầu tư cung cấp dịch vụ trải nghiệm flyboard.
Mặc dù vậy, cho đến nay các hoạt động này mới chỉ được đầu tư ở mức các hoạt động, dịch vụ bổ trợ, chưa được đầu tư và phát triển như sản phẩm du lịch chính dù tiềm năng kinh tế lớn.
Thực trạng phát triển tại miền Bắc
Tại khu vực miền Bắc, đặc biệt là khu vực vùng núi phía Bắc với thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên phong phú và văn hóa bản địa đặc sắc trong đó có nhiều cảnh quan thiên nhiên, văn hóa đã được thế giới công nhận như: công viên đá Đồng Văn, công viên địa chất Non Nước Cao Bằng đã được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu. Năm 2022 và 2023, Khu du lịch quốc gia Mộc Châu được Tổ chức giải thưởng Du lịch Thế giới (World Travel Awards) vinh danh tại 3 hạng mục gồm: Điểm đến Thiên nhiên hàng đầu Việt Nam, Điểm đến thiên nhiên hàng đầu Châu Á; Điểm đến thiên nhiên khu vực hàng đầu thế giới. Tháng 9 năm 2024, KDL quốc gia Mộc Châu tiếp tục được World Travel Awards vinh danh ở hạng mục Điểm đến Thiên nhiên hàng đầu Việt Nam và Điểm đến thiên nhiên khu vực hàng đầu thế giới. Năm 2023, Hà Giang được World Travel Awards trao giải Điểm đến du lịch mới nổi hàng đầu Châu Á năm 2023. Năm 2024, ruộng bậc thang Mù Cang Chải được CN Traveler bình chọn trong danh sách Những địa điểm sắc màu nhất thế giới. Ruộng bậc thang Mù Cang Chải (Yên Bái), Hoàng Su Phì (Hà Giang), Pù Luông (Thanh Hóa) được Telegraph bình chọn nằm trong danh sách 14 cảnh quan siêu thực trên thế giới. Tháng 5 năm nay, tạp trí danh tiếng của Mỹ Travel+Leisure bình chọn Thác Bản Giốc Cao bằng xếp hạng 17 trong tổng số 21 thác nước đẹp nhất thế giới. Những giải thưởng được quốc tế công nhận không chỉ là niềm tự hào đối với Việt Nam mà còn thể hiện tình cảm mà khách du lịch, bạn bè quốc tế dành cho các điểm đến hấp dẫn.
Những năm gấn đây, các tỉnh miền núi phía Bắc đã phát triển một số sản phẩm du lịch thể thao, du lịch mạo hiểm cả trên không, dưới nước và đường bộ như: Dù lượn ngắm cảnh quan thiên nhiên trên thửa ruộng bậc thang Hoàng Su phì; chinh phục các đỉnh núi cao Tây Côn Lĩnh tỉnh Hà Giang, Fansipan tỉnh Lào Cai; đạp xe địa hình cung đường đèo nổi tiếng ở Hà Giang hay đèo Mẻ Pia tỉnh Cao Bằng; chèo kayak trên sông Nho Quế, Hà Giang và sông Quây Sơn, Cao Bằng; trekking khám phá thiên nhiên tại VQG Ba Bể, công viên địa chất Non nước Cao Bằng, công viên đá Đồng Văn…Một số tỉnh đã kết hợp du lịch mạo hiểm và thể thao tổ chức các sự kiện lớn như các giải marathon, đua xe đạp địa hình tại các cung đường đèo nổi tiếng như Vietnam Trail Marathon tại Mộc Châu, Vietnam Moutain Marathon tại Sapa tại Lào Cai, Hà Giang Discovery Marathon, giải chay siêu đường mòn “Non nước Cao Bằng” – Ultra Trail Cao Bằng…Các giải đua xe địa hình cũng được một số tỉnh như Hà Giang, Hòa Bình, Sơn La tổ chức thu hút sự tham gia của đông đảo vận động viên trong nước và quốc tế. Thông qua các giải thể thao mạo hiểm, địa phương thu hút được lượng lớn khách du lịch bởi một vận động viên tham gia thường sẽ đi theo nhóm gia đình, bạn bè và kết hợp thi đấu với tham quan, trải nghiệm.
Cần phải nói rõ thêm, du lịch mạo hiểm cũng đươc chia thành 3 loại, theo đó loại có mức độ mạo hiểm thấp nhất như (đi xe đạp địa hình, chèo thuyền, đi bộ băng rừng). Loại hình có mức độ mạo hiểm trung bình (leo núi, chèo thuyền vượt thác). Loại hình có mức độ mạo hiểm cao – đây là các hoạt động mang tính chất rủi ro cao hay địa điểm tổ chức là những nơi có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt (trượt tuyết trên miệng núi lửa ở Nhật Bản, bay lượn trên không trung ở Brazil, nhảy xuống hồ cá mập ở Mexico, nhảy từ cao ốc ở Dubai, leo núi băng ở Nepal). Theo phân loại này, du lịch mạo hiểm tại Việt Nam có thể triển khai ở mức độ thấp và mức độ trung bình.
Hiện nay, tuy đã hình thành một số sản phẩm du lịch mạo hiểm thuộc hai nhóm nêu trên, một số sản phẩm đã tạo được thành công và tiếng vang nhất định, đặc biệt kể đến khám phá hang Sơn Đòong, song thực tế thì đây là trường hợp duy nhất, còn lại phát triển sản phẩm du lịch Việt Nam vẫn chỉ dừng ở mức tự phát của tổ chức, chưa có hệ thống và chiến lược bài bản.
Nguyễn Lan Hương
