Các thành viên WTO đã tổ chức cuộc họp đầu tiên về cải cách giải quyết tranh chấp tại cấp độ Trưởng đoàn vào ngày 30 tháng 5, tập trung vào cách giải quyết các vấn đề liên quan đến phúc thẩm/xem xét và khả năng tiếp cận. Người điều phối quá trình này, Đại sứ Usha Dwarka-Canabady của Mauritius, cho biết các cuộc thảo luận đã thể hiện “sự đánh giá cao mạnh mẽ đối với hệ thống giải quyết tranh chấp nói chung” như một yếu tố cốt lõi của hệ thống WTO.
Tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 12 (MC12) vào tháng 6 năm 2022, các thành viên WTO đã thừa nhận những thách thức và mối quan ngại liên quan đến hệ thống giải quyết tranh chấp, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến Cơ quan Phúc thẩm, và đã đồng ý tiến hành thảo luận nhằm mục tiêu có một hệ thống giải quyết tranh chấp hoàn chỉnh và hoạt động tốt vào cuối năm 2024. Cam kết này được các thành viên tái khẳng định tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 13 (MC13) diễn ra vào đầu năm nay.
Một quá trình không chính thức về cải cách giải quyết tranh chấp đã được triệu tập bởi ông Marco Molina, khi đó là Phó Đại diện thường trực của Guatemala, vào tháng 2 năm 2023. Một bản dự thảo thống nhất đã được lưu hành cho các thành viên vào ngày 16 tháng 2 để minh bạch hóa quá trình này.
Vào ngày 18 tháng 4, Chủ tịch Cơ quan Giải quyết Tranh chấp, Đại sứ Petter Ølberg của Na Uy, đã thông báo về việc bổ nhiệm Đại sứ Dwarka-Canabady làm người điều phối, qua đó chính thức hóa quá trình cải cách giải quyết tranh chấp. Là một phần của quá trình họp chính thức, các cuộc họp sẽ có thông dịch viên, biên bản chính thức và tham gia trực tuyến của các quan chức từ các cơ quan đại diện chính phủ, cũng như việc dịch tài liệu, nhằm đảm bảo quá trình này được thực hiện một cách minh bạch và toàn diện.
Người điều phối đã nhắc nhở các thành viên rằng mục đích của các cuộc họp Trưởng đoàn hàng tháng là nghe các cập nhật về công việc kỹ thuật sẽ được thực hiện bởi các chuyên gia đại diện cho các thành viên WTO và tạo cơ hội để các thành viên chia sẻ quan điểm về cách thức thúc đẩy công việc, cũng như cung cấp chỉ đạo chính trị cần thiết cho các chuyên gia, nếu cần thiết. Công việc kỹ thuật sẽ tiếp tục được thực hiện hoàn toàn giữa các chuyên gia và phải đảm bảo tính dựa trên lợi ích và tìm kiếm giải pháp.
Đại sứ Dwarka-Canabady cho biết bà đã gửi một thông báo cho các thành viên vào đầu tuần về việc các thành viên sẽ chỉ định các chuyên gia đồng điều phối cho các chủ đề cụ thể của công việc cải cách giải quyết tranh chấp. Các chuyên gia đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các thành viên, gồm có: ông Joel Richards (Saint Vincent và Grenadines) và bà Jessica Dickerson (Australia) phụ trách phúc thẩm/xem xét; ông David Stranger-Jones (Vương quốc Anh) và bà Claudia Diaz Paulino (Mexico) phụ trách khả năng tiếp cận; và ông Fırat Yeltekin (Thổ Nhĩ Kỳ) và ông Stacy-Paul Healy (Canada) phụ trách các vấn đề khác sẽ được xem xét ở giai đoạn sau.
Người điều phối cũng lưu ý rằng bà đã gửi hai câu hỏi cho các thành viên trước cuộc họp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc thảo luận:
Đầu tiên, với việc áp dụng phương thức đàm phán dựa trên lợi ích mà các thành viên đã sử dụng để thúc đẩy quá trình cải cách giải quyết tranh chấp, xin vui lòng mô tả lợi ích của đoàn của bạn về phúc thẩm/xem xét, bao gồm những đặc điểm và ý tưởng phát triển sự hội tụ về vấn đề này;
Thứ hai, những bước nào là cần thiết để làm cho cơ chế giải quyết tranh chấp dễ tiếp cận hơn đối với tất cả các thành viên?
46 đoàn đại diện đã phát biểu để trình bày quan điểm của họ về các câu hỏi thảo luận, trong đó một số phát biểu thay mặt cho các nhóm thành viên.
Trong phần kết luận của cuộc thảo luận, người điều phối cho biết bà đã nghe thấy sự đánh giá cao mạnh mẽ từ các thành viên đối với hệ thống giải quyết tranh chấp nói chung như là một yếu tố cốt lõi trong hệ thống WTO và giá trị mà hệ thống này mang lại cho việc tuân thủ. Bà cũng ghi nhận sự quan tâm mạnh mẽ của gần như tất cả các thành viên trong việc duy trì một hệ thống giải quyết tranh chấp hai cấp để xây dựng uy tín cho hệ thống và nhận thức rằng cần phải xem xét cách thức hoạt động của việc xem xét đồng cấp để giải quyết một số mối quan ngại được nêu ra, bao gồm việc quá tầm, thời gian giải quyết tranh chấp và trách nhiệm. Ngoài ra, bà cũng ghi nhận sự quan tâm mạnh mẽ đến việc có những quyết định ràng buộc và nhất quán, nhưng cũng cho rằng một cơ quan phúc thẩm thường trực có thể không phải là cách duy nhất để giải quyết tính hợp pháp.
Có một sự thừa nhận mạnh mẽ từ các thành viên về sự cần thiết phải có khả năng tiếp cận và sự ghi nhận về công việc đã được thực hiện cho đến nay, cũng như sự cần thiết phải tiếp tục công việc này, bà nói. Bà cũng lưu ý những đề xuất thú vị từ các thành viên về cách đưa tất cả các thành viên cập nhật về công việc đã được thực hiện cho đến nay và sẽ xem xét các ý tưởng này trong quá trình tiếp theo.
Người điều phối cho biết bà sẽ gặp các đồng điều phối viên mới để xem xét làm thế nào để vạch ra một kế hoạch cho các cuộc thảo luận trong tương lai. Cuộc họp Trưởng đoàn chính thức tiếp theo về cải cách giải quyết tranh chấp sẽ diễn ra vào ngày 20 tháng 6.
BT
