Du lịch Việt Nam đang trên đà tăng trưởng với những con số và giải thưởng ấn tượng. Tuy nhiên cùng với tín hiệu mừng này, có một thực trạng tồn tại là rác thải từ hoạt động du lịch tại nhiều điểm đến đang gây ô nhiễm môi trường.
Du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam, đóng góp lớn vào GDP quốc gia và tạo cơ hội việc làm cho hàng triệu người lao động. Kết quả 6 tháng đầu năm 2024, khách du lịch quốc tế đến Việt Nam tiếp tục tăng trưởng ấn tượng với trên 8,8 triệu lượt, tăng 58,4% so với cùng kỳ năm trước và cao hơn 4,1% so với cùng kỳ năm 2019; khách nội địa đạt 66,5 triệu lượt; tổng thu từ khách du lịch đạt 436,5 nghìn tỷ đồng. Trong phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 6/2024, lĩnh vực du lịch, dịch vụ được đánh giá là một trong 11 điểm sáng trong bức tranh kinh tế – xã hội 6 tháng đầu năm
Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của ngành du lịch, vấn đề ô nhiễm rác thải tại các điểm đến du lịch đang trở thành một thách thức lớn, đe dọa không chỉ đến môi trường mà còn ảnh hưởng đến sức hút và sự bền vững của ngành.
Thực trạng rác thải tại các điểm đến du lịch ở Việt Nam
Tình trạng ô nhiễm tại các bãi biển
Việt Nam sở hữu hơn 3.260 km bờ biển cùng hàng nghìn hòn đảo lớn nhỏ, là điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, nhiều bãi biển nổi tiếng như Vũng Tàu, Nha Trang, Đà Nẵng và Phú Quốc đang đối mặt với vấn đề rác thải tràn lan. Rác thải chủ yếu là nhựa, túi nilon, chai lọ và các vật dụng dùng một lần từ hoạt động du lịch. Năm 2022, tại Phú Quốc, mỗi ngày có khoảng 180 tấn rác thải, trong đó phần lớn là rác thải nhựa. Tình trạng này làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của hòn đảo ngọc. Theo số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm có tới khoảng 0,73 triệu tấn rác thải nhựa đổ ra biển. Rác thải nhựa đang là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với môi trường biển và đại dương, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ sinh thái biển; phát triển du lịch bền vững; các hoạt động ngư nghiệp và nuôi trồng thủy sản cũng như chất lượng cuộc sống người dân ven biển.
Ô nhiễm tại các khu du lịch núi và sinh thái
Tại các điểm du lịch núi rừng như Sa Pa, Tam Đảo hay Vườn Quốc gia Cúc Phương, rác thải cũng là vấn đề đáng lo ngại. Nhiều du khách thiếu ý thức thường để lại rác khi tổ chức cắm trại, leo núi. Điều này không chỉ làm xấu cảnh quan mà còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên khi chai nhựa, hộp xốp..không được thu gom sẽ ngấm vào đất, ảnh hưởng này kéo dài hàng trăm năm sau.
Các đô thị du lịch lớn
Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hội An và các đô thị du lịch khác đối mặt với lượng rác thải khổng lồ từ hoạt động buôn bán, ẩm thực đường phố và chợ đêm. Rác thải không được thu gom kịp thời làm ô nhiễm đường phố, sông hồ và gây mất mỹ quan đô thị. Nguy hại nhất đó là các dịch vụ du lịch thường sử dụng đồ nhựa dùng một lần bởi tính tiện lợi, giá thành rẻ.
Nguyên nhân của vấn đề rác thải tại các điểm du lịch
Ý thức bảo vệ môi trường của du khách và người dân còn thấp: Một phần lớn du khách và cả người dân địa phương thiếu ý thức bảo vệ môi trường. Thường xuyên vứt rác bừa bãi sau khi sử dụng, không tuân thủ và cũng không có ý thức vứt rác đúng nơi quy định.
Gia tăng đột biến lượng khách du lịch: Số lượng khách du lịch tăng nhanh trong những năm gần đây khiến hệ thống quản lý rác thải và xử lý rác thải tại nhiều điểm đến bị quá tải. Nhiều điểm đến không đủ hạ tầng để xử lý khối lượng rác thải lớn. Bên cạnh đó nhiều điểm thu gom, xử lý vẫn ứng dụng công nghệ cũ nên hiệu suất không cao.
Sử dụng nhựa dùng một lần tràn lan: Các sản phẩm nhựa dùng một lần như chai nước, túi nilon, ống hút được sử dụng phổ biến trong ngành du lịch do giá thành rẻ và tiện lợi. Tuy nhiên, chúng là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường biển và đất liền. Bên cạnh đó, ô nhiễm rác thải nhựa cũng là ô nhiễm để lại tác hại lâu dài và khó xử lý nhất.
Quản lý rác thải chưa hiệu quả: Tại nhiều điểm du lịch, hệ thống thùng rác và phân loại rác chưa được đầu tư đồng bộ. Công tác thu gom và xử lý rác thải chưa được triển khai kịp thời và hiệu quả.
Chưa có chế tài xử phạt mạnh mẽ: Các quy định về bảo vệ môi trường tại các điểm du lịch hiện nay còn thiếu sự nghiêm khắc. Việc xử phạt những hành vi xả rác bừa bãi vẫn còn mang tính hình thức, chưa đủ sức răn đe.
Tác động của rác thải đến ngành du lịch
Mất mỹ quan và giảm sức hút của điểm đến: Rác thải tràn lan tại các điểm đến làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên, khiến khách du lịch có ấn tượng tiêu cực và không muốn quay lại.
Ô nhiễm môi trường và hệ sinh thái: Rác thải nhựa ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hệ sinh thái biển, rừng và sông hồ, làm giảm sự đa dạng sinh học và gây nguy cơ tuyệt chủng cho nhiều loài sinh vật.
Giảm doanh thu du lịch: Những điểm đến bị ô nhiễm thường ghi nhận lượng khách giảm mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu từ dịch vụ du lịch và nền kinh tế địa phương.
Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng: Ô nhiễm rác thải không chỉ tác động đến môi trường mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân và du khách qua các nguồn nước bị ô nhiễm hoặc thực phẩm bị nhiễm vi nhựa.
Giải pháp giảm thiểu rác thải tại các điểm đến du lịch
Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường: Tăng cường giáo dục và truyền thông về bảo vệ môi trường cho du khách và cộng đồng địa phương. Triển khai các chiến dịch truyền thông sáng tạo như “Không để lại gì ngoài dấu chân”, “Mang về ký ức, đừng mang theo rác”.
Phát triển hạ tầng quản lý rác thải: Đầu tư vào hệ thống thùng rác phân loại và bố trí thùng rác ở các khu vực thuận tiện. Cải thiện hệ thống thu gom và xử lý rác thải tại các điểm du lịch.
Giảm sử dụng nhựa một lần: Khuyến khích sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường như túi vải, bình nước tái sử dụng. Ban hành các chính sách cấm hoặc hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần tại các khu du lịch.
Áp dụng các mô hình du lịch xanh: Phát triển các khu du lịch sinh thái với tiêu chí “xanh” từ thiết kế đến vận hành. Khuyến khích các doanh nghiệp du lịch đạt chứng nhận du lịch bền vững.
Thắt chặt quy định và chế tài xử phạt: Áp dụng mức phạt nghiêm khắc với hành vi xả rác tại các điểm du lịch. Tăng cường kiểm tra và giám sát việc thực thi các quy định về bảo vệ môi trường.
Hợp tác công – tư trong bảo vệ môi trường: Doanh nghiệp du lịch và chính quyền địa phương cần phối hợp để tài trợ và triển khai các sáng kiến bảo vệ môi trường. Khuyến khích cộng đồng du lịch tham gia vào các hoạt động dọn dẹp, tái chế rác thải.
Vấn đề rác thải tại các điểm đến du lịch ở Việt Nam không chỉ là một thách thức về môi trường mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển bền vững của ngành du lịch. Giải quyết vấn đề này đòi hỏi sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng địa phương và du khách. Chỉ khi có những hành động đồng bộ và mạnh mẽ, chúng ta mới có thể bảo vệ vẻ đẹp tự nhiên của các điểm đến du lịch, đảm bảo ngành du lịch phát triển bền vững trong tương lai./.
NLH
