Là Thủ đô với lịch sử hơn nghìn năm, Hà Nội là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa của cả nước. Trong đó ẩm thực cũng là một trong những niềm tự hào bởi ẩm thực Hà Nội đa dạng, phong phú và tinh tế. Đây là tiềm năng lớn có thể khai thác để tạo nên sản phẩm du lịch đặc trưng.
Thực trạng phát triển du lịch ẩm thực hiện nay
Hà Nội là một trong những trung tâm ẩm thực lớn nhất Việt Nam với số lượng nhà hàng đa dạng, phong phú đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách trong nước cũng như quốc tế. Theo Báo cáo thị trường Kinh doanh Ẩm thực tại Việt Nam năm 2022 do iPOS.vn thực hiện, Việt Nam có gần 338.600 nhà hàng và quán cà phê. Trong đó, Thành phố Hồ Chí Minh chiếm 39,78% tổng số, Hà Nội là thành phố đứng thứ hai về số lượng cơ sở kinh doanh ẩm thực. Trong quý I năm 2024, doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống của Hà Nội ước đạt 24,9 nghìn tỷ đồng, tăng 12,7% so với cùng kỳ năm trước. Tính đến tháng 10 năm 2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trên địa bàn Hà Nội ước đạt 77,5 nghìn tỷ đồng, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, doanh thu khách sạn và nhà hàng đạt 11,2 nghìn tỷ đồng, tăng 10,4% so với cùng kỳ năm trước. Tổng cộng 10 tháng đầu năm 2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của Hà Nội đạt 699,2 nghìn tỷ đồng, tăng 10,7% so với cùng kỳ năm trước.
Theo báo cáo của Sở Du lịch Hà Nội, tính 9 tháng đầu năm 2024, tổng thu từ khách du lịch ước đạt 81.932 tỷ đồng, tăng 18,5% so với cùng kỳ năm 2023. Trong 6 tháng đầu năm 2024, doanh thu khách sạn, nhà hàng đạt 73,4 nghìn tỷ đồng, chiếm 13,5% tổng mức và tăng 11,4% so với cùng kỳ năm trước (dịch vụ lưu trú tăng 33,4%; dịch vụ ăn uống tăng 9,2%). 10 tháng đầu năm doanh thu từ dịch vụ lưu trú và ăn uống ước đạt 602.300 tỷ đồng, chiếm 11,5% tổng mức và tăng 12,5% so với cùng kỳ năm trước.
Mặc dù là sản phẩm vừa có nguồn lực về tài nguyên, vừa mang lại lợi ích kinh tế lớn, đặc biệt khi Hà Nội được bình chọn đứng đầu trong bảng xếp hạng điểm đến ẩm thực tốt nhất năm 2024 do TripAdvisor công bố nhưng việc khai thác ẩm thực vào du lịch chưa có sự thay đổi lớn, thành phố chưa khai hết tiềm năng sẵn có này.
Hiện chưa có công ty, doanh nghiệp nào xây dựng hay cung cấp tour du lịch ẩm thực đặc trưng. Các sản phẩm có liên quan tới du lịch chỉ là các tour nhỏ lẻ, tour chuyên đề hoặc kết hợp , vì vậy cũng chưa tạo được hiệu ứng thu hút khách mạnh mẽ. Bản đồ du lịch ẩm thực đang trong giai đoạn hình thành, chưa có những tour nổi tiếng để quảng bá rộng rãi.
Việc quảng bá và liên kết cũng còn manh nha chưa đồng bộ. Việc tạo dựng một hệ thống bản đồ các nhà hàng phục vụ khách du lịch đến nay chưa có, gây cản trở và hạn chế lớn cho khách du lịch muốn tìm hiểu về ẩm thực Hà Nội, đặc biệt với khách du lịch tự túc.
Tiềm năng phát triển sản phẩm du lịch ẩm thực của Hà Nội
Tháng 10/2024, Hà Nội đã xuất sắc vượt qua nhiều điểm đến nổi tiếng như Bangkok (Thái Lan), Seoul (Hàn Quốc) hay Tokyo (Nhật Bản), giành được danh hiệu “Thành phố ẩm thực tốt nhất châu Á” tại Giải thưởng Ẩm thực Thế giới (World Culinary Awards). Đây là giải thưởng nằm trong khuôn khổ Giải thưởng Du lịch Thế giới, nhằm tôn vinh các đơn vị, thương hiệu xuất sắc trong ngành du lịch và lữ hành. Trước đó, năm 2023, cũng tại World Culinary Awards, Hà Nội cũng đã vượt qua những “đối thủ mạnh” như Kuala Lumpur (Malaysia) và Đài Bắc (Đài Loan, Trung Quốc) để giành danh hiệu “Điểm đến thành phố ẩm thực mới nổi xuất sắc nhất châu Á“.
Để có được sự tôn vinh này, đầu tiền phải kể đến lợi thế về tự nhiên và văn hóa của Hà Nội. Hà Nội là cái nôi của nhiều món ăn truyền thống nổi tiếng như phở, bún chả, bánh cuốn, chả cá Lã Vọng. Những món ăn này không chỉ gắn bó với đời sống người dân mà còn mang giá trị văn hóa độc đáo. Bên cạnh đó, Hà Nội còn là mảnh đất hội tụ nhiều phong cách ẩm thực đến từ các vùng miền trên khắp Việt Nam, điều này góp phần làm phong phú trải nghiệm ẩm thực. Ngoài ra lợi thế tự nhiên nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng, có nguồn cung cấp nguyên liệu tươi ngon. Khí hậu 4 mùa cũng là yếu tố khiến các nguồn hoa quả, thực vật ở Thủ đô đa dạng hơn.
Yếu tố thứ hai phải kể đến đó là sự tăng trưởng về du lịch. Tính tới tháng 11 năm 2024, Hà Nội hiện đứng đầu cả nước về số lượng khách du lịch quốc tế với………….. Du khách quốc tế, đặc biệt từ châu Âu, Mỹ, và Đông Á, có sự quan tâm đặc biệt đến văn hóa ẩm thực Việt Nam, trong đó Hà Nội là điểm dừng chân nổi bật. Đây là thị trường vô cùng tiềm năng để phát triển sản phẩm du lịch ẩm thực. Ngoài ra xu hướng du lịch ẩm thực toàn cầu cũng đã và đang là xu thế chung của ngành du lịch thế giới. Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), du lịch ẩm thực đang trở thành xu hướng hàng đầu. Du khách không chỉ tìm kiếm những món ăn ngon mà còn muốn trải nghiệm quy trình chế biến, văn hóa ẩm thực địa phương.
Sản phẩm du lịch đa dạng, phong phú cũng là tiềm năng để phát triển du lịch ẩm thực tại Hà Nội, bởi việc kết hợp này làm đa dạng hơn các sản phẩm du lịch. Ví dụ việc kết hợp du lịch ẩm thực phố cổ với việc tham quan các làng nghề như làng Vòng (cốm), làng Bát Tràng (gốm), làng Uớc Lễ (giò chả) không chỉ giúp du khách khám phá các điểm đến mới mà còn có thể trực tiếp trải nghiệm các công đoạn chế biến ẩm thực Hà Nội. Hay như việc kết hợp tour du lịch đêm với ẩm thực cũng là một sự kết hợp thú vị.
Nhu cầu bảo tồn và phát triển bền vững cũng là tiềm năng quan trọng khi mà một số món ăn Hà Nội đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể, như phở và chả cá. Điều này tạo cơ hội để bảo tồn và phát triển các món ăn đặc trưng này trở thành thương hiệu quốc tế.
Tiềm năng, lợi thế nữa có thể góp phần phát triển sản phẩm du lịch ẩm thực dó chính là sự phát triển của công nghệ số. Xu hướng tìm kiếm các tour du lịch, sản phẩm du lịch trên các nền tảng ứng dụng như TripAdvisor, Agoda, Ivivu, Lonely planet…đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới. Trước khi tới du lịch một quốc gia, hay một tỉnh thành khác, khách du lịch thường tìm kiếm các gợi ý về điểm đến, nhà hàng, địa điểm vui chơi trên các ứng dụng, nền tảng du lịch. Tận dụng tốt lợi thế này cũng góp phần đưa ẩm thực Hà Nội được biết đến rộng rãi hơn trên thế giới.
Giải pháp để Hà Nội phát triển sản phẩm du lịch ẩm thực
Du lịch ẩm thực tại Hà Nội có tiềm năng rất lớn, đặc biệt khi kết hợp các giá trị văn hóa, lịch sử và các xu hướng mới. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả, cần có chiến lược phát triển đồng bộ, từ việc bảo tồn giá trị truyền thống đến việc ứng dụng công nghệ và quảng bá ra thế giới. Việc chú trọng phát triển du lịch ẩm thực không chỉ góp phần quảng bá văn hóa Hà Nội mà còn thúc đẩy kinh tế địa phương, tạo thêm nhiều cơ hội việc làm và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch.
Một số giải pháp chính để có thế khai thác tiềm năng, phát triển sản phẩm du lịch ẩm thực của Hà Nội:
- Chính sách hỗ trợ và đầu tư: Ngành du lịch Hà Nội nói chung và du lịch ẩm thực Hà Nội nói riêng chưa nhận được sự hỗ trợ đủ lớn từ phía chính quyền để phát triển bền vững. Mặc dù vài năm trở lại đây, thành phố đã cung cấp đã đầu tư nhiều hơn vào du lịch với việc tổ chức các chương trình kích cầu lớn, nhiều sự kiện quốc tế và quy mô được tổ chức định kỳ, các gói hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp cũng được triển khai tuy nhiên hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp và nghệ nhận tham gia phát triển du lịch ẩm thực thì chưa có.
Ngành du lịch Hà Nội cần khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư vào xây dựng tour và nâng cấp cơ sở hạ tầng liên quan bằng cách giảm thuế, hoặc hỗ trợ quảng bá trên các website, ứng dụng du lịch của thành phố.
Cũng cần có chính sách tôn vinh các nghệ nhân ẩm thực để ngày càng có nhiều người hơn nghiên cứu, theo đuổi việc giữ gìn truyền thống ẩm thực Hà Nội.
Tăng cường công tác kiểm tra vệ sinh, an toàn thực phẩm, đảm bảo uy tín là một điểm đến ẩm thực an toàn chất lượng bằng việc mở các lớp tập huấn về vệ sinh an toàn thực phẩm, giữ gìn vệ sinh chung tại các khu vực tập trung nhiều nhà hàng, quán ăn phục vụ khách du lịch.
- Đào tạo và nâng cao chất lượng dịch vụ: Đây là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu bởi chất lượng phục vụ tại nhà hàng, quán ăn ảnh hưởng trực tiếp tới lựa chọn của khách, đặc biệt của khách du lịch quốc tế. Các nhà hàng truyền thống hiện nay, chất lượng phục vụ còn kém, chưa đồng đều, làm giảm trải nghiệm của du khách. Vì thế ngành du lịch cần chú trọng việc đào tạo nhân lực cho ngành ẩm thực bằng cách mở khóa học ngắn hạn dành cho đầu bếp, nhân viên phục vụ, pha chế. Ngoài ra kiến thức về ẩm thực, khả năng giao tiếp bằng ngoại ngữ cũng cần được tăng cường đào tạo.
Hình thành và xây dựng dịch vụ đạt chuẩn, nhà hàng đạt chuẩn đặc biệt là những nhà hàng truyền thống bởi khách du lịch nội địa hay quốc tế thì đều có xu hướng muốn trải nghiệm ẩm thực truyền thống tại điểm đến hơn là các món ăn quốc tế.
- Xây dựng tour ẩm thực chuyên đề: Việc thưởng thức ẩm thực Hà Nội hiện nay chủ yếu là kết hợp việc tham quan các di tích, di sản hoặc mua sắm rồi thưởng thức một số món phổ biến như phở, bún chả, và bánh cuốn, chưa có tour chuyên biệt vì vậy chưa thể tạo thành chuỗi trải nghiệm đầy đủ. Vì thế ngành du lịch cần định hướng và khuyến kich việc xây dựng tour ‘Ẩm thực Phố Cổ”, “Khám phá món ăn làng nghề”, hoặc “Ẩm thực Hà Nội xưa và nay”. Ngoài ra có thể xây dựng các tour kết hợp trải nghiệm thực tế: Du khách có thể tham gia vào quá trình chế biến món ăn tại các nhà hàng gia đình hoặc làng nghề truyền thống như làm cốm ở làng Vòng, gốm Bát Tràng kèm thưởng thức đặc sản.
- Tăng cường quảng bá và liên kết: Du có nhiều món ăn nổi tiếng nhưng Hà Nội chưa xây dựng được thương hiệu ẩm thực mạnh mẽ trên bản đồ du lịch quốc tế vì vậy việc cần làm ngày đó là xây dựng bản đồ ẩm thực, tạo bản đồ số để du khách dễ dàng tìm kiếm và lựa chọn nhà hàng, món ăn phù hợp với nhu cầu, sở thích cũng như thời gian, địa điểm phù hợp với lộ trình của khách.
Tăng cường tổ chức các lễ hội ẩm thực định kỳ như “Lễ hội Phở Hà Nội”, “Tuần lễ Ẩm thực Đường phố” để quảng bá rộng rãi tới du khách trong và ngoài nước.
Tăng cường hợp tác quốc tế, liên kết với các tổ chức ẩm thực thế giới và các nền tảng du lịch lớn như TripAdvisor, Michelin để nâng tầm thương hiệu ẩm thực Hà Nội.
Tăng cường ứng dụng công nghệ số để tăng hiệu quả truyền thống, quảng bá. Xây dựng video quảng bá món ăn đặc trưng và đăng tải trên các nền tảng mạng xã hội như YouTube, TikTok, và Facebook.
- Đa dạng hóa sản phẩm ẩm thực đáp ứng mọi nhu cầu, thị hiếu: Tuy có một nền ẩm thực đa dạng, nổi bật với các món ăn truyền thống nhưng chưa khai thác mạnh các sản phẩm ẩm thực hiện đại hoặc mang tính quốc tế hóa. Giải pháp thực hiện việc này có thể thử nghiệm nâng cấp một số món ăn đường phố như phở, bún chả thành các phiên bản cao cấp phục vụ tại các nhà hàng 5 sao hoặc trên các chuyến bay quốc tế.
Kết hợp văn hóa Đông – Tây: Sáng tạo các món ăn mới dựa trên nguyên liệu và cách chế biến truyền thống, kết hợp phong cách ẩm thực phương Tây để đáp ứng khẩu vị đa dạng của du khách.
Xây dựng thương hiệu đặc sản: Đưa các món đặc trưng như bánh cốm, chả cốm, hay ô mai Hà Nội thành quà lưu niệm du lịch, được đóng gói và giới thiệu chuyên nghiệp.
Để phát triển bền vững du lịch ẩm thực, Hà Nội cần có chiến lược đồng bộ từ thiết kế sản phẩm, quảng bá, đào tạo, đến chính sách hỗ trợ. Điều này không chỉ thu hút du khách mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, nâng tầm vị thế của Hà Nội trên bản đồ ẩm thực thế giới. Với việc thu hút khách du lịch đứng đầu cả nước như hiện nay, nếu có thể tập trung nghiên cứu khai thác thể mạnh và thực hiện đồng bộ giải phát, chắc chắn sản phẩm du lịch ẩm thực Hà Nội sẽ trở thành sản phẩm đóng góp nguồn doanh thu lớn cho du lịch thủ đô.
NLH
