Như đã phân tích, đề cập trong các bài viết trước, để phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm ở Việt Nam thì một trong các yếu tố then chốt đó là phải xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về du lịch mạo hiểm. Hệ thống này phải đảm bảo các tiêu chuẩn cho người tham gia, tổ chức cung cấp dịch vụ cũng như các dụng cụ, hỗ trợ bảo vệ sự an toàn.
Tình hình kinh doanh du lịch mạo hiểm tại Việt Nam phát triển tích cực vài năm trở lại đây. Cùng với nguồn lực về tài nguyên thiên nhiên đa dạng thích hợp cho phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm thì việc số lượng khách du lịch tăng mạnh cũng là một trong những lý do khiến sản phẩm du lịch mạo hiểm được quan tâm hơn. Tuy nhiên, việc quản lý và giám sát các hoạt động mạo hiểm thì còn nhiều hạn chế. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến vài sự cố không mong muốn ảnh hưởng tới sức khỏe của người tham gia và uy tín của cơ quan quản lý, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ. Bên canh đó, công tác phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm cũng chưa được thực hiện bài bản, xứng với tài nguyên thiên nhiên bởi các doanh nghiệp lữ hành, còn dè dặt trong việc đầu tư phát triển sản phẩm du lịch này. Lý do bởi khách du lịch Việt không có nhiều người có sở thích khám phá và lựa chọn sản phẩm du lịch mạo hiểm để trải nghiệm. Khách du lịch nước ngoài là đối tượng thích du lịch mạo hiểm thì lại có yêu cầu cao về sản phẩm đặc biệt là mức độ an toàn và sự chuyên nghiệp cũng như kỹ năng của hướng dẫn viên. Trong khi đó tại Việt Nam chưa có trường lớp đào tạo bài bản về hướng dẫn viên du lịch mạo hiểm. Các doanh nghiệp kinh doanh hiện nay đều chỉ dừng ở việc thuê người dân bản địa – những người thông thuộc địa hình tại điểm kinh doanh, hoặc các vận đông viên – người có sức khỏe tốt để theo các tour du lịch mạo hiểm. Ngay cả việc hướng dẫn sử dụng các sản phẩm hỗ trợ, sản phẩm bảo vệ an toàn khi tham gia hoạt động du lịch mạo hiểm cũng chỉ được truyền lại theo kiểu chia sẻ kinh nghiệm chứ chưa có tiêu chí, quy định cụ thể nào để đánh giá.
Luật Du lịch 2017 đã có các điều khoản liên quan đến du lịch mạo hiểm, cụ thể: Điều 36, khoản 1, điểm g đã có quy định về việc thu hồi giấy phép kinh doanh dịch vụ lữ hành nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ quy định trong việc áp dụng các biện pháp bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe, tài sản của du khách.
Nghị định 168/2017NĐ-CP của Chính phủ ban hành quy định một số điều của Luật Du lịch cũng quy định về những loại hình du lịch mạo hiểm, cụ thể: Điều 8 của nghị định quy định các hoạt động du lịch như dù bay, khinh khí cầu, nhảy dù, mô tô, ô tô địa hình, lặn dưới nước, chèo thuyền vượt ghềnh thác….đều là những sản phẩm du lịch có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe của khách du lịch. Tại Điều 9 của Nghị định quy định về các biện pháp bảo đảm an toàn khi kinh doanh các sản phẩm du lịch có thể gây nguy hiểm cho tính mạng và sức khỏe của khách du lịch. Các biển pháp bao gồm: Cung cấp cảnh báo và hướng dẫn về điều kiện khí hậu, thời tiết, sức khỏe và các yếu tố liên quan đến sản phẩm du lịch; Có phương án cứu hộ và bố trí lực lượng cứu hộ để can thiệp, xử lý, ứng cứu kịp thời các sự cố, tại nạn và rủi ro, đồng thời duy trì thông tin liên lạc với khách du lịch trong suốt thời gian cung cáp sản phẩm. Bố trí, sử dụng huấn luyện viên kỹ thuật, hướng dẫn viên có chuyên môn phù hợp…Cung cấp, hướng dẫn sử dụng và giám sát việc sử dụng trang thiết bị, dụng cụ hỗ trợ theo quy chuẩn, tiêu chuẩn, bảo đảm an toàn cho khách du lịch.
Hiện nay, hệ thống tiêu chuẩn về du lịch mạo hiểm tại Việt Nam đã được xây dựng ban hành vẫn còn rất hạn chế, gồm:
- TCVN 12592:2018 Du lịch mạo hiểm – Hệ thống an toàn – Yêu cầu (Adventure tourism – Safety management systems – Requirements). Tiêu chuẩn này đưa ra các yêu cầu đối với hệ thống quản lý an toàn cho các nhà cung cấp dịch vụ, hoạt động du lịch mạo hiểm
- TCVN 12593:2018 Du lịch mạo hiểm – Người hướng dẫn – Năng lực cá nhân (Adventure tourism – Leaders – Personnel Competence). Tiêu chuẩn này chỉ ra những năng lực cần thiết và các kết quả cần đạt được liên quan đến năng lực của những người hướng dẫn cho các loại hoạt động du lịch mạo hiểm ngoại trừ người hướng dẫn/ huấn luyện viên hoạt động du lịch mạo hiểm dưới nước.
- TCVN 12594:2018 Du lịch mạo hiểm tông tin cho người tham gia (Adventure tourism – Information for participants) quy định yêu cầu thông tin tối thiểu được cung cấp cho người tham gia trước, trong và sau vào các hoạt động du lịch mạo hiểm. Tiêu chuẩn này có thể áp dụng cho tất cả các loại hình, nhà cung cấp ở mọi quy mô, hoạt động trong các môi trường địa lý, văn hóa và xã hội khác nhau.
- TCVN xxxx:xxxx (ISO 3163:2022) Du lịch mạo hiểm – Thuật ngữ và định nghĩa (Adventure tourism – Vocabulary) là tiêu chuẩn quốc gia đang triển khai xây dựng (sẽ công bố năm 2025). Tiêu chuẩn này quy định các thuật ngữ và định nghĩa dùng để mô tả cơ sở vật chất và dịch vụ của các nhà cung cấp dịch vụ du lịch.
- TCVN xxxx:xxxx ( ISO 20611:2018) Du lịch mạo hiểm – Thực hành tốt đế phát triển bền vững – Các yêu cầu và khuyến nghị (Adventure tourism – Good pracitices for sustainanlility – Requirements and recommendation), tiêu chuẩn này đang trong giai đoạn triển khai sẽ thực hiện trong hai năm 2025-2026. Sau khi hoàn thiện và công bố sẽ là cơ sở giúp các doanh nghiệp, tổ chức, nhà cung cấp hoạt động du lịch mạo hiểm với các quy mô và loại hình khác nhau; cơ quan quản lý, cá nhân tham gia (gồm cả hướng dẫn viên và khách du lịch) có thể nắm được các yêu cầu và nguyên tắc cần thiết trong quá trình thực hành /quản lý đạt được mục tiêu phát triển bền vững.
Cùng với các tiêu chuẩn đã và đang trong quá trình xây dựng, cơ quản quản lý nhà nước đang trong quá trình xây dựng các quy chuẩn kỹ thuật đối với thiết bị có sử dụng trong du lịch mạo hiểm ví dụ như an toàn với thiết bị leo núi, an toàn với thiết bị lặn biển – đây cũng là những môn thể thao phổ biến, gắn liền với sự phát triển du lịch mạo hiềm, cũng là những loại hình du lịch mạo hiểm chủ yếu có thể phát triển tại thị trường Việt Nam dựa theo tài nguyên thiên nhiên sẵn có.
Theo báo cáo của Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), du lịch mạo hiểm được xác định là loại hình quan trọng với doanh thu trên 600 triệu USD (năm 2019), riêng thị trường Châu Âu đóng góp hơn 30% doanh thu du lịch mạo hiểm, chiếm 11% tổng doanh thu du lịch thế giới. Khách du lịch Châu Âu là một trong những thị trường khách quan trọng, hướng đến của Việt Nam bởi đây là thị trường khách có khả năng chi trả cao, thời gian lưu trú dài. Để tăng sức hấp dẫn thu hút thị trường khách này, việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn mạo hiểm ở Việt Nam làm tiền đề cơ bản để phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm cũng là một giải pháp quan trọng.
Nhận định được yếu tố then chốt để phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm trở thành sản phẩm chủ đạo, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch của Việt Nam. Cơ quản quản lý nhà nước ngành du lịch đã rất tích cực trong việc xây dựng các tiêu chuẩn về loại hình này. Tuy nhiên, trong bức tranh tổng thể thì số lượng các tiêu chuẩn này vẫn còn khá khiêm tốn vì vậy trong giai đoạn tiếp theo cần tích cực hơn nữa hoàn thiện đầy đủ hệ thống tiêu chuẩn về du lịch mạo hiểm.
Nguyễn Lan Hương
