Du lịch hang động là một phân khúc quan trọng của loại hình du lịch tự nhiên, thu hút hàng triệu lượt du khách mỗi năm nhờ vào sự kỳ bí, vẻ đẹp thiên nhiên và giá trị khoa học của hệ thống hang động.
Du lịch hang động không chỉ là một ngành kinh doanh tiềm năng mà còn góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và phát triển kinh tế bền vững.
Tình hình phát triển du lịch hang động trên thế giới
Những địa danh, điểm đến du lịch hang động nổi tiếng thế giới
Việt Nam vinh dự có tên trong danh sách này với điểm đến Phong Nha-Kẻ Bàng. Hệ thống hang động Sơn Đoòng là hang động lớn nhất thế giới, đã thu hút hơn 90.000 lượt du khách từ khi được phát hiện và khai thác thương mại. Giá vé tham quan điểm đến này lên đến 3.000 USD/người. Mặc dù có giá cao như vậy nhưng để có thể mua được 1 tour khám phá vẻ đẹp của Sơn Đoòng, du khách thường phải đặt trước cả năm do số lượng tour bán ra hạn chế.
Carlsbad Caverns, Mỹ đây là hang động với hơn 119 buồng ngầm tại bang New Mexico, đón hơn 400.000 lượt khách mỗi năm và tạo ra doanh thu hàng triệu USD từ vé tham quan, các tour du lịch và hoạt động giáo dục.
Waitomo Glowworm Caves, New Zealand nổi tiếng với những đàn đom đóm phát sáng, thu hút hơn 500.000 lượt khách quốc tế/năm, với giá vé trung bình 50 USD/người.
Jeita Grotto, Lebano là một trong những kỳ quan tự nhiên của thế giới, Jeita Grotto đóng vai trò quan trọng trong du lịch Lebanon, với doanh thu từ vé vào cửa và các hoạt động liên quan đạt hơn 10 triệu USD/năm.
Các loại hình du lịch hang động phổ biến
Các hình thức, loại hình du lịch hang động phổ biến được cung cấp hiện nay có mạo hiểm, thám hiểm, tự nghiên và nghiên cứu.
Thám hiểm mạo hiểm (Adventure Caving) là các hoạt động gồm khám phá hang động sâu, lặn trong hang ngập nước (ở Mexico hoặc Bỉ) hay như Sơn Đoòng. Các tour này thường đòi hỏi người tham gia phải có đủ sức khỏe, phải được huấn luyện các kỹ năng cơ bản trước khi chính thức tham gia tour thám hiểm. Hướng dẫn viên đi cùng đoàn là những hướng dẫn viên được đào tạo bài bản có nhiều kỹ năng xử lý tình huống. Bên cạnh đó các tour này thường có giá vé cao, thời gian trải nghiệm dài hơn so với các tour khác.
Tham quan tự nhiên (Eco-tourism) là kiểu tour khám phá hang động với hệ sinh thái độc đáo, như hệ động thực vật trong hang. Tour này thường không quá mạo hiểm, nhiều đối tượng có thể tham gia bao gồm cả người lớn tuổi, trẻ em với sự giám sát và hỗ trợ của hướng dẫn viên chuyên nghiệp.
Giáo dục và nghiên cứu khoa học, đây là tour khám phá các hệ thống hang động nơi là điểm đến nghiên cứu cho các nhà khoa học và sinh viên trong ngành sinh học, địa chất…
Doanh thu từ loại hình du lịch hang động
Ước tính, các địa điểm du lịch hang động nổi tiếng trên thế giới mang lại doanh thu trung bình từ 20-50 triệu USD/năm từ vé vào cửa, các dịch vụ đi kèm như hướng dẫn viên, quà lưu niệm, và tổ chức sự kiện.
Tiềm năng phát triển du lịch hang động trên thế giới
Các hang động không chỉ là kỳ quan thiên nhiên mà còn mang giá trị khảo cổ, địa chất và sinh học. Ví dụ: Hang Altamira (Tây Ban Nha) có giá trị khảo cổ nhờ các bức tranh thời tiền sử. Nhiều hang động được UNESCO công nhận là di sản thế giới, tăng cường giá trị thu hút khách du lịch quốc tế, trong đó có thể kể đến như hang Sơn Đoòng của Việt Nam
Xu hướng du lịch thiên nhiên
Sự gia tăng của các loại hình du lịch bền vững và du lịch thiên nhiên giúp du lịch hang động trở thành lựa chọn hấp dẫn. Du khách muốn tìm kiếm các trải nghiệm khác biệt, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, khi nhu cầu du lịch thiên nhiên tăng mạnh, là cơ hội để du lịch hang động phát triển.
Lợi ích có được từ du lịch hang động
Cũng như các loại hình du lịch khác, du lịch hang động tạo ra việc làm, các khu du lịch hang động cần hướng dẫn viên, nhân viên bảo tồn, và các dịch vụ liên quan. Các điểm như Waitomo Caves hay Carlsbad Caverns không chỉ thu tiền vé mà còn bán các tour phụ, đồ lưu niệm, và dịch vụ đi kèm. Tăng trưởng kinh tế địa phương thông qua việc tạo việc làm và kích thích các ngành liên quan như nhà hàng, khách sạn, và bán đồ lưu niệm, sản vật địa phương…đóng góp đáng kể cho GDP địa phương.
Ngoài ra du lịch còn mang lại lợi ích xã hội như gắn kết cộng đồng địa phương trong việc phát triển và quản lý du lịch. Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên thông qua các chương trình giáo dục.
Lợi ích về môi trường bởi nhiều hệ thống hang động sử dụng nguồn thu từ du lịch để bảo tồn và cải thiện cơ sở hạ tầng bền vững. Tạo động lực để bảo vệ các khu vực tự nhiên khỏi sự khai thác bất hợp pháp.
Du lịch hang động đóng góp tích cực vào công tác bảo tồn và giáo dục
Phí tham quan thường được sử dụng để bảo tồn các hệ thống hang động và giáo dục cộng đồng về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
Thách thức trong phát triển du lịch hang động
Số lượng lớn du khách đến một điểm đến có thể gây tổn hại đến môi trường trong hang, làm thay đổi vi khí hậu hoặc ảnh hưởng đến các hệ sinh thái nhạy cảm. Ví dụ: Hang Altamira (Tây Ban Nha) phải hạn chế lượng khách vì sợ hư hại các bức tranh tiền sử. Nhiều hang động di sản khác trên thế giới cũng đang phải áp dụng việc quy định số lượng khách để hạn chế sự tác động tới di sản và môi trường tự nhiên.
Chị phí đầu hạ tầng nhiều bởi hệ thống hang động thường nằm ở khu vực xa xôi, khó tiếp cận, đòi hỏi đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng như đường đi, hệ thống chiếu sáng, cảnh báo an toàn cho người tham gia.
Việc cân bằng giữa phát triển và bảo tồn cũng là thách thức bởi nhà đầu tư thì luôn muốn thu hút số lượng khách lớn nhưng việc khai thác du lịch quá mức có thể phá vỡ sự cân bằng tự nhiên, ảnh hưởng đến giá trị lâu dài của hang động.
Bài học từ thế giới cho Việt Nam
Việt Nam, với hơn 30 hệ thống hang động lớn nhỏ từ Phong Nha-Kẻ Bàng, (Quảng Bình) đến hang động Mường Hoa (Sapa), có tiềm năng trở thành điểm đến du lịch hang động hàng đầu thế giới. Đặc biệt, tour du lịch hang Sơn Đoòng đã được biết đến và có uy tín, thương hiệu là tiền đề và mô hình để du lịch hang động Việt Nam phát triển trong giai đoạn tới. Tuy nhiên để loại hình này có thể phát triển tốt hơn, để Việt Nam trở thành điểm đến lựa chọn cho những khách du lịch hang động thì Việt Nam cần tập trung vào thực hiện một số nhiệm vụ sau:
Phát triển hạ tầng giao thông, để đảm bảo việc tiếp cận với các điểm đến dễ dàng và thuận lợi hơn nhưng phải đảm bảo các yếu tố không phá vỡ môi trường tự nhiên.
Đầu tư bền vững, phát triển các mô hình du lịch bền vững là xu hướng chung đang được quan tâm của ngành du lịch toàn cầu, vì vậy việc phát triển du lịch hang động ở Việt Nam cần ưu tiên sử dụng công nghệ thân thiện môi trường.
Quảng bá mạnh mẽ, tận dụng mạng xã hội và các nền tảng phát triển để quảng bá vẻ đẹp của hạng động tai Việt Nam đến với bàn bè quốc tế. Thực hiện các chiến dịch truyền thông quốc tế để tăng cường hiểu biết về hoạt động, sản phẩm du lịch hang động Việt Nam đối với thị trường nội địa và quốc tế.
Khai thác đúng cách sẽ giúp Việt Nam vừa bảo tồn được tài nguyên thiên nhiên, vừa thu hút khách du lịch quốc tế, mang lại nguồn thu lớn cho ngành du lịch và kinh tế địa phương.
NLH
