Việt Nam sở hữu ba công viên địa chất toàn cầu được UNESCO công nhận, đây là tài nguyên thiên nhiên có tiềm năng lớn để phục vụ phát triển du lịch.
Công viên Địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn tại Hà Giang, Công viên Địa chất Non nước Cao Bằng, và Công viên Địa chất Đắk Nông tỉnh Đắk Nông là ba công viên địa chất tại Việt Nam được UNESCO công nhận, Các công viên này không chỉ là niềm tự hào về địa chất và sinh thái của Việt Nam mà còn mang tiềm năng lớn trong phát triển du lịch bền vững. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả các giá trị của chúng, cần có sự đánh giá toàn diện về thực trạng, tiềm năng, thách thức và định hướng phát triển.
Giới thiệu tổng quan về công viên địa chất
Công viên Địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang)
Ngày 3/10/2010, Cao nguyên đá Đồng Văn đã trở thành công viên địa chất UNESCO đầu tiên của Việt Nam và thứ hai ở Đông Nam Á. Diện tích: 2.356 km², bao gồm 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc. Đặc điểm nổi bật của công viên là cao nguyên đá karst với hơn 80% diện tích là núi đá vôi. Hệ thống địa chất gồm các hóa thạch sinh vật biển có niên đại 400-600 triệu năm. Văn hóa độc đáo của 17 dân tộc thiểu số như H’Mông, Dao, Lô Lô.
Sản phẩm du lịch chính của công viên là khám phá hẻm vực Tu Sản và đèo Mã Pì Lèng.Tham quan các làng bản truyền thống như Lũng Cú, Phố Cáo. Trải nghiệm chợ phiên và lễ hội văn hóa dân tộc.
Công viên Địa chất Non nước Cao Bằng
Công viên địa chất toàn cầu UNESCO non nước Cao Bằng được UNESCO ban hành Nghị quyết công nhận vào ngày 12/4/2018. Công viên có diện tích hơn 3.683km2, nằm trên địa bàn 9 huyện, thành phố.
Đặc điểm nổi bật có hơn 130 điểm di sản địa chất, địa mạo, và văn hóa. Cảnh quan thiên nhiên độc đáo như thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, và hồ Thang Hen. Liên kết phối hợp với các di tích lịch sử như khu di tích Pác Bó, rừng Trần Hưng Đạo tạo thành các tour liên kết trong tỉnh.
Sản phẩm du lịch chính: Tour khám phá thác Bản Giốc và động Ngườm Ngao. Trải nghiệm cuộc sống và văn hóa của người Tày, Nùng, Dao. Tham quan các di tích lịch sử cách mạng.
Công viên Địa chất Đắk Nông
Được UNESCO công nhận 01/7/2024, công viên địa chất Đắk Nông có diện tích: 4.760 km², bao gồm 6 huyện/thành phố. Đặc điểm nổi bật là hệ thống hang động núi lửa lớn nhất Đông Nam Á, gồm 50 hang động với tổng chiều dài hơn 10 km. Địa hình đa dạng gồm đá bazan, hệ thống thác nước và rừng nguyên sinh. Văn hóa Tây Nguyên phong phú, với cồng chiêng, lễ hội truyền thống của người M’nông, Ê-đê, K’ho. Sản phẩm du lịch chính tại công viên gồm thám hiểm hang động Chư Bluk, thác Dray Sap, Dray Nur. Tham gia lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên. Tìm hiểu làng nghề truyền thống, như dệt thổ cẩm.
Các giá trị cốt lõi của công viên địa chất
Giá trị địa chất và địa mạo: là “bảo tàng sống” lưu giữ những dấu vết lịch sử hình thành và phát triển của trái đất. Là nơi nghiên cứu khoa học và giáo dục địa chất lý tưởng.
Giá trị sinh thái: Hệ sinh thái đa dạng, với nhiều loài động thực vật đặc hữu và quý hiếm. Cung cấp cơ hội phát triển du lịch sinh thái, trekking, và khám phá tự nhiên.
Giá trị văn hóa: Các công viên địa chất đều gắn liền với văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc thiểu số. Văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú như lễ hội, trang phục, ẩm thực, kiến trúc.
Giá trị kinh tế: Tạo việc làm và thu nhập cho cộng đồng địa phương thông qua các dịch vụ du lịch. Thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm truyền thống như thổ cẩm, đồ thủ công mỹ nghệ, đặc sản ẩm thực.
Thực trạng khai thác du lịch tại các công viên địa chất
Trong những năm vừa qua, các tỉnh có công viên địa chất gồm Cao Bằng, Hà Giang và Đắk Nông đã chủ động, tích cực trong việc xây dựng các sản phẩm du lịch khai thác giá trị công viên địa chất. Du lịch của địa phương đã có những bước tiến phát triển đáng kể, lượng khách tăng cao đặc biệt tại cao nguyên đá Đồng Văn và công viên địa chất Non nước Cao Bằng.
Hình thành nhiều tour tuyến chuyên biệt, như khám phá cao nguyên đá, thám hiểm hang động. Hạ tầng giao thông và hạ tầng cơ sở vật chất kỹ thuật cải thiện đáng kể, Đường giao thông đến các điểm du lịch được nâng cấp. Các điểm lưu trú và dịch vụ cơ bản được xây dựng, đáp ứng nhu cầu của du khách.
Ý thức cộng đồng nâng cao, người dân địa phương tích cực tham gia vào các hoạt động du lịch. Nhiều mô hình du lịch cộng đồng đã hình thành và mang lại hiệu quả kinh tế.
Cùng với những lợi thế đã thực hiện được, cũng còn những hạn chế và thách thức tồn tại đó là hạ tầng chưa đồng bộ, nhiều khu vực vẫn khó tiếp cận, thiếu cơ sở lưu trú chất lượng cao. Công tác bảo tồn chưa thực sự bền vững, vào mùa cao điểm ap lực từ du lịch đại trà dẫn đến nguy cơ phá hủy tài nguyên. Quảng bá hạn chế bởi chưa có chiến lược quảng bá hiệu quả để thu hút khách quốc tế.
Tiềm năng và định hướng phát triển du lịch
Tiềm năng phát triển
Thị trường du lịch khu vực miền núi phía Bắc và tây nguyên đang tăng cao. Xu hướng du lịch khám phá và trải nghiệm thiên nhiên ngày càng được ưa chuộng. Ngành du lịch Việt Nam định hướng nhiều tour liên kết vùng góp phần vào sự phát triển của các loại hình du lịch đặc thù như du lịch công viên địa chất. Từ đó ba công viên địa chất có thể kết nối với các điểm du lịch khác trong khu vực. Danh hiệu UNESCO giúp nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ du lịch thế giới.
Định hướng phát triển
Xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù: Tạo các tour chuyên đề về địa chất, văn hóa bản địa. Phát triển sản phẩm du lịch mạo hiểm như leo núi, thám hiểm hang động.
Đầu tư cơ sở hạ tầng và dịch vụ: Nâng cấp đường giao thông đến các điểm du lịch. Nâng cấp hệ thống giao thông, nhà nghỉ, khách sạn. Xây dựng các trung tâm thông tin và bảo tàng về địa chất. Xây dựng các trung tâm thông tin du khách với các công cụ hiện đại như bản đồ số, mô hình 3D.
Phát triển thương hiệu du lịch địa phương: Gắn liền hình ảnh công viên địa chất với các biểu tượng đặc trưng (ví dụ: thác Bản Giốc – thiên đường nước, Cao nguyên đá Đồng Văn – cao nguyên địa chất).
Tăng cường quản lý và bảo tồn: Thiết lập các quy định bảo vệ tài nguyên và kiểm soát số lượng khách. Đảm bảo các hoạt động du lịch không làm tổn hại đến hệ sinh thái và địa chất. Đào tạo nguồn nhân lực phục vụ du lịch chuyên nghiệp.
Quảng bá và hợp tác quốc tế: Tham gia các hội chợ, triển lãm du lịch toàn cầu để quảng bá công viên địa chất. Hợp tác với các tổ chức quốc tế về địa chất và du lịch bền vững. Tăng cường tham gia các sự kiện du lịch toàn cầu. Xây dựng chiến lược truyền thông hấp dẫn với hình ảnh và video quảng bá chuyên nghiệp.
Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng: Hỗ trợ người dân bản địa tham gia vào các hoạt động du lịch. Cung cấp đào tạo để người dân phát triển các dịch vụ homestay, hướng dẫn viên địa phương.
Tăng cường tuyên truyền giáo dục: Tổ chức các sự kiện và chương trình giáo dục về bảo vệ môi trường cho người dân địa phương và khách du lịch, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường chung.
Với những tài nguyên độc đáo và chiến lược phát triển phù hợp, ba công viên địa chất của Việt Nam không chỉ đóng vai trò là trung tâm nghiên cứu khoa học mà còn là điểm đến hấp dẫn, thúc đẩy du lịch bền vững và nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ du lịch thế giới
Gợi ý một số sản phẩm đặc thù có thể phát triển
Công viên Địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang)
Sản phẩm du lịch đã phát triển có tham quan địa chất, văn háo cộng đồng, du lịch mạo hiểm
Du lịch khám phá cảnh quan địa chất: Tham quan các điểm địa chất nổi bật như hẻm vực Tu Sản, đèo Mã Pì Lèng, núi Đôi Quản Bạ. Khám phá hóa thạch cổ đại và cấu trúc karst đặc sắc.
Du lịch văn hóa cộng đồng: Tham quan các làng bản truyền thống của người H’Mông, Lô Lô, Dao. Trải nghiệm chợ phiên Đồng Văn, Mèo Vạc với các sản phẩm thủ công, ẩm thực địa phương. Tham gia lễ hội truyền thống như lễ hội Gầu Tào, múa khèn H’Mông.
Du lịch mạo hiểm: Trekking trên cao nguyên đá, chinh phục các cung đường hiểm trở. Tham gia tour xe máy khám phá cung đường đèo Mã Pì Lèng.
Các tour có thể nghiên cứu phát triển
Tour chuyên đề địa chất học: Tổ chức các tour học thuật cho sinh viên và nhà khoa học về địa chất và cổ sinh vật học. Phát triển các tuyến đường bộ và hệ thống bảng thông tin hướng dẫn chuyên biệt.
Du lịch trải nghiệm văn hóa sâu: Xây dựng mô hình homestay cao cấp gắn liền với văn hóa dân tộc. Phát triển sản phẩm lưu niệm từ thổ cẩm, bạc và các sản phẩm truyền thống khác.
Du lịch thiên nhiên và môi trường: Xây dựng tour đêm ngắm sao trên cao nguyên đá. Tạo các sản phẩm giáo dục môi trường cho học sinh và khách quốc tế.
Công viên Địa chất Non nước Cao Bằng
Sản phẩm đã phát triển tại công viện địa chất non nước Cao Bằng thời gian vừa qua có du lịch khám phá thiên nhiên, du lịch văn hóa, du lịch tham quan di tích lịch sử, du lịch cộng đồng.
Du lịch khám phá di sản thiên nhiên: Thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, hồ Thang Hen. Tham quan các điểm di sản địa chất và cảnh quan hùng vĩ.
Du lịch văn hóa và lịch sử cách mạng: Tham quan khu di tích Pác Bó (nơi Bác Hồ làm việc khi trở về Việt Nam). Khám phá văn hóa truyền thống của người Tày, Nùng, Dao qua các lễ hội, làng nghề và ẩm thực.
Du lịch sinh thái và cộng đồng: Trải nghiệm các làng bản như bản Phja Thắp (làng làm hương truyền thống). Các tour đạp xe hoặc trekking tại các khu vực có cảnh quan núi đá vôi.
Một số sản phẩm khác có tiềm năng phát triển trong giai đoạn tới
Du lịch trải nghiệm và học tập lịch sử: Xây dựng tuyến tham quan kết hợp di tích lịch sử và địa chất. Tổ chức các tour học sinh, sinh viên kết hợp trải nghiệm thiên nhiên và tìm hiểu lịch sử.
Du lịch mạo hiểm: Mở rộng các tuyến trekking đến các khu vực xa hơn như núi Phia Oắc. Phát triển dịch vụ kayaking và bơi lội tại hồ Thang Hen.
Du lịch sinh thái hướng đến phát triển bền vững: Phát triển các khu nghỉ dưỡng sinh thái và glamping cao cấp gần thác Bản Giốc. Xây dựng tuyến xe đạp và đi bộ đường dài qua các làng bản.
Công viên Địa chất Đắk Nông
Là công viện địa chất được công nhận mới nhất trong số ba công viên địa chất tại Việt Nam, Sản phẩm mà ngành du lịch đã phát triển tại Công viên Địa chất Đắk Nông gồm:
Du lịch khám phá hang động: Hệ thống hang động núi lửa Chư Bluk, hang C7, hang C8 – những hang động lớn nhất Đông Nam Á. Tham gia các tour khám phá hang động kết hợp địa chất học.
Du lịch văn hóa Tây Nguyên: Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên, trải nghiệm đời sống và văn hóa người M’nông, Ê-đê. Khám phá làng nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, làm gốm.
Du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng: Tham quan các thác nước nổi tiếng như thác Dray Nur, Dray Sap. Nghỉ dưỡng tại các khu vực rừng nguyên sinh hoặc hồ nước như hồ Ea Snô.
Tiềm năng phát triển một số tour mới trong giai đoạn tớ
Du lịch thám hiểm chuyên sâu: Xây dựng các tour thám hiểm hang động kết hợp camping trong rừng. Phát triển dịch vụ leo núi và khảo sát địa chất dành cho khách quốc tế
Du lịch văn hóa kết hợp giáo dục: Tổ chức các lớp học trải nghiệm như học đan lát, dệt thổ cẩm, nấu ăn với người bản địa. Phát triển các tuyến du lịch kể chuyện, giúp du khách hiểu về văn hóa, tín ngưỡng Tây Nguyên.
Du lịch thiên nhiên và wellness: Xây dựng các khu nghỉ dưỡng kết hợp chăm sóc sức khỏe. Phát triển các tour thiền, yoga giữa thiên nhiên.
Ba công viên địa chất toàn cầu của Việt Nam không chỉ mang giá trị tự nhiên và văn hóa đặc biệt mà còn là nguồn tài nguyên quý giá để phát triển du lịch bền vững, đây cũng là xu hướng phát triển du lịch chung trên toàn thế giới. Để khai thác hiệu quả, Việt Nam cần tập trung vào việc đầu tư hạ tầng, bảo tồn tài nguyên, đào tạo nguồn nhân lực và đẩy mạnh quảng bá quốc tế. Việc phát triển du lịch tại các công viên này không chỉ thúc đẩy kinh tế địa phương mà còn góp phần bảo tồn những giá trị độc đáo cho thế hệ mai sau.
NLH
